Michael Palin (80) liet het familiearchief stof vergaren, tot de reisreporter en lid van Monty Python een documentaire over de Eerste Wereldoorlog draaide. Toen geraakte hij eindelijk ook gefascineerd door het korte leven van zijn oudoom Harry (32), 'vermist' bij de Somme in 1916.

Het eerste deel van Mijn oudoom Harry. Een verhaal over oorlog en familie vertelt het leven van Harry's vader en moeder en hun kinderen. Het leest als een victoriaanse roman over een predikant die in 1865 een baan in het statige Oxford en het verplichte celibaat van de universiteitsstaf inruilt voor een vrouw, een kroostrijk gezin en inwonend personeel in een plattelandspastorie in het dorpje Linton in Herefordshire.

Palin kan boeiend en met vaart vertellen, blijft nuchter, durft te bekennen dat veel van wat hij inkleurt gebaseerd is op best- en worstcasescenario's, vermoedens of andere bronnen. Hij redt ons zo nu en dan van de saaiheid met droge humor. Evengoed slaat hij ons weleens plat met cijfers: maten, gewichten, aantallen … - we krijgen zelfs de precieze afmetingen van de nieuwe dorpsschool in Linton.

Het duurt een tijdje voor Harry, het zevende kind van de vicar , geboren in 1884, in beeld komt - en daar begint het probleem waar zoveel levensverhalen van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog onder lijden: er is op zich (te) weinig materiaal voor een boek. Van Harry Palin is enkel een lapidair oorlogsdagboek bewaard, zo'n schriftje waarin de dood en een doosje pepermuntjes in dezelfde zin staan, en amper een foto. Het is vooral de wereldkaart met Harry's reizen die indruk maakt. Wat een leven, denk je dan.

Teelbal

Harry is de misfit en de drop-out van zijn familie, die hem graag carrière zou zien maken in het Britse koloniale imperium. Zo komt hij in India terecht, eerst bij de spoorwegen en dan in de thee, maar hij voldoet niet; hij wordt in 1911 terug naar huis gestuurd. Kort nadien scheept hij in voor Nieuw-Zeeland, 'een vriendelijk land vol beloften', waar hij als 'landarbeider' aan de slag kan. Daar laat hij zich in de zomer van 1914 vrijwillig inlijven in het Nieuw-Zeelandse leger dat in Europa aan de zijde van de Britten gaat vechten; hij geraakt door de keuring ondanks een verschrompelde teelbal.

Na een tussenstop in Egypte geraakt Palins eenheid verwikkeld in de gruwelijk mislukte slijtageslag rond het Turkse schiereiland Gallipoli. Harry heeft geluk, ook in het begin van de slag bij de Somme in Noord-Frankrijk in 1916, de volgende uitputtingsstrijd waarbij hij betrokken raakt.

Naar het einde toe wordt Harry mondiger. In zijn dagboek en brieven aan familie en vrienden lucht hij zijn woede over de zinloosheid en de wreedheid van de bevelen. Zijn portie geluk is opgebruikt. Volgens de officiële versie kreeg hij in de loopgraven op 27 september 1916 een Duitse kogel door het hoofd. Zijn lichaam werd nooit teruggevonden. Known unto God : uiteindelijk kent alleen God de laatste rustplaats van korporaal H.W.B. Palin 6/319. Zijn naam staat op de herdenkingsmuur van Caterpillar Valley Cemetery in Longueval.

Michael Palin reist zijn oudoom achterna, maar dat levert weinig meer concreets op dan enkele indrukken. Het spijt de auteur vooral dat hij via de documenten nauwelijks vat krijgt op Harry's karakter. Een vrouwenmagneet? Zeker. Een geëngageerd man? Misschien. Voelde hij zich Nieuw-Zeelander of toch Brit? Wie weet? Wat Palin perfect duidelijk maakt is dat soldaten zoals Harry pionnen zijn zonder overzicht op en zonder inzicht in het geheel van de oorlog. Harry leeft noodgedwongen in het nu, neemt de dag zoals hij komt.

Dat zijn geen schokkende vermoedens. Dit soort bedenkingen vind je in zowat elke soldatenbiografie. Uiteindelijk heeft Harry gewoon het voordeel dat zijn verre neef zijn verhaal oppikte. De troef van dit boek is dat het geschreven is door Michael Palin. Die heeft een streepje voor op de doorsnee amateurhistoricus of -genealoog die zijn eigen familie onderzoekt. De naam van de auteur op de cover doet wonderen - zelfs Peter Jackson, regisseur van The lord of the rings , hielp Palin met research.

Vertaald door Ineke van den Elskamp en Pon Ruiter, Spectrum, 288 blz., € 27,99 (e-boek € 14,99). Oorspr. titel: 'Great-uncle Harry'.

Verberg tekst

Een persoonlijk zoektocht van Michael Palin naar het verleden van zijn jong overleden oudoom Harry (1884-1916). Op het moment dat Palin hoort dat zijn opa een broer had die op tragische wijze om het leven kwam tijdens de Eerste Wereldoorlog, is hij vastbesloten meer over dit familielid te weten te komen. Palin graaft in in Harry’s dagboeken, zijn brieven, de reizen die hij maakte, de familieroddels en spreekt vele mensen die Harry hadden gekend. Harry Palin blijkt een buitengewone man met een buitengewoon leven. Als wereldreiziger kan Palin het niet laten om dezelfde reis als zijn opa’s broer te maken: een avontuurlijke reis van India en Nieuw-Zeeland tot Harry’s geboortegrond Herefordshire. Helder, soepel en vanuit persoonlijk perspectief geschreven. Voor een breed tot geoefend lezerspubliek. Met foto’s, illustraties en kaarten in zwart-wit. Michael Palin (1943) is een beroemde Britse schrijver, komiek, acteur en presentator. Hij schreef meerdere boeken en werd in 2019 geridderd voor zijn verdiensten voor reizen, cultuur en geografie. Verberg tekst